مقدمه
سکته مغزی یکی از علل اصلی مرگ و ناتوانی در سطح جهان است و نقش رژیم غذایی در پیشگیری از آن بسیار حیاتی است. گوشت قرمز، شامل گوشت گاو، گوسفند و گوشت خوک، منبع غنی پروتئین و آهن است و در بسیاری از رژیم‌ها به عنوان منبع حیاتی تغذیه‌ای در نظر گرفته می‌شود.
با این حال، مطالعات اخیر نشان می‌دهند مصرف گوشت قرمز، به ویژه گوشت فرآوری‌شده ، می‌تواند با افزایش خطر سکته مغزی همراه باشد. ترکیبات زیستی مانند چربی اشباع، کلسترول، آهن هم و نیترات‌ها ممکن است از طریق التهاب سیستمیک، تصلب شرایین و اختلال عملکرد اندوتلیال باعث افزایش ریسک سکته شوند.
ترکیبات زیستی گوشت قرمز و اثرات عروقی
چربی اشباع و کلسترول
- گوشت قرمز حاوی چربی اشباع و کلسترول است که می‌تواند باعث افزایش LDL خون و رسوب آن در شریان‌های مغزی شود.
- این فرآیند منجر به تصلب شرایین و کاهش جریان خون مغزی می‌شود.
آهن هم (Heme Iron)
- آهن موجود در گوشت قرمز به شکل heme iron است.
- آهن هم باعث تولید رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو در اندوتلیوم رگ‌ها می‌شود که آسیب اندوتلیال و التهاب را افزایش می‌دهد.
نیترات و نیتریت‌ها
- در گوشت فرآوری‌شده، نیترات و نیتریت برای نگهداری و رنگ‌دهی استفاده می‌شود.
- این ترکیبات در بدن به N-nitroso compounds (NOC) تبدیل شده و موجب التهاب سیستمیک و اختلال عروقی می‌شوند.
پروتئین حیوانی زیاد
- پروتئین حیوانی → افزایش اسید آمینه‌های سولفاته → بار اسیدی بدن → دفع کلسیم و تغییرات التهابی.
جدول ۱: ترکیبات گوشت قرمز و اثرات بالقوه بر عروق مغزی
| ترکیب | منبع در گوشت قرمز | اثر محتمل بر سکته مغزی |
|---|---|---|
| چربی اشباع | گوشت گاو، گوسفند | افزایش LDL، تصلب شرایین |
| کلسترول | گوشت قرمز | رسوب پلاک در عروق مغزی |
| آهن هم | گوشت گاو، گوسفند | تولید رادیکال‌های آزاد، استرس اکسیداتیو |
| نیترات/نیتریت | گوشت فرآوری‌شده | التهاب سیستمیک، آسیب اندوتلیال |
| پروتئین حیوانی | گوشت قرمز | بار اسیدی، التهاب مزمن |
شواهد اپیدمیولوژیک و مطالعات بالینی
مطالعات طولی
- مصرف گوشت قرمز با افزایش 15–25٪ خطر سکته مغزی ایسکمیک همراه است.
- مطالعه Nurses’ Health Study نشان داد مصرف گوشت فرآوری‌شده خطر سکته مغزی و مرگ زودرس را افزایش می‌دهد.
مطالعات مقطعی
- بررسی 1500 زن و مرد یائسه و مسن: مصرف گوشت قرمز پرچرب با افزایش شاخص‌های التهابی و LDL همراه بود.
جدول ۲: اثر مصرف گوشت قرمز بر تراکم عروق و شاخص‌های التهابی
| شاخص | اثر مصرف گوشت قرمز | اثر بر ریسک سکته |
|---|---|---|
| LDL | ↑ 10–15٪ | افزایش تصلب شرایین |
| IL-6, TNF-α | ↑ متوسط | التهاب سیستمیک |
| CRP | ↑ متوسط | افزایش ریسک ایسکمیک |
| فشار خون | ↑ جزئی | افزایش خطر سکته هموراژیک |
| TMAO (میکروبیوم روده) | ↑ 20٪ | افزایش تصلب شرایین |
مکانیسم‌های زیستی و التهابی
- التهاب سیستمیک: چربی اشباع و نیترات → IL-6 و TNF-α ↑ → تصلب شرایین.
- استرس اکسیداتیو و آسیب اندوتلیال: آهن هم → رادیکال‌های آزاد → آسیب دیواره رگ‌ها.
- میکروبیوم روده و TMAO: گوشت قرمز → تولید TMA → کبد → TMAO → افزایش ریسک تصلب شرایین.
- فشار خون و پلاکت‌ها: سدیم و چربی → افزایش فشار خون و چسبندگی پلاکت‌ها → افزایش خطر سکته.
پیامدهای بالینی مصرف گوشت قرمز
- افزایش خطر سکته مغزی ایسکمیک و هموراژیک.
- تسریع تصلب شرایین و کاهش جریان خون مغزی.
- افزایش ریسک بیماری‌های قلبی و مرگ زودرس .
- اثرات مزمن بر مغز: کاهش حجم ماده خاکستری، التهاب نورونی.
جدول ۳: اثرات مصرف گوشت قرمز بر سلامت مغز و عروق
| اثر | شاخص‌ها | شدت اثر |
|---|---|---|
| سکته مغزی ایسکمیک | ریسک 15–25٪ ↑ | متوسط تا شدید |
| التهاب سیستمیک | IL-6↑, CRP↑ | متوسط |
| تصلب شرایین | پلاک‌های آترواسکلروتیک ↑ | شدید |
| فشار خون | سیستولیک و دیاستولیک ↑ | متوسط |
| عملکرد شناختی | کاهش ماده خاکستری | متوسط |
جایگزین‌های سالم و استراتژی‌های تغذیه‌ای
- پروتئین‌های گیاهی : حبوبات، عدس، توفو و سویا → کاهش TMAO و التهاب.
- گوشت سفید و ماهی چرب: امگا۳ → محافظت عروقی و ضدالتهاب.
- افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه → آنتی‌اکسیدان و کاهش رادیکال‌های آزاد.
- محدود کردن گوشت فرآوری‌شده و گوشت پرچرب.
جدول ۴: جایگزین‌های گوشت قرمز برای کاهش ریسک سکته مغزی
| جایگزین | مزایا | اثر بر ریسک سکته مغزی |
|---|---|---|
| ماهی چرب | امگا۳، ضدالتهاب | کاهش ریسک ایسکمیک |
| مرغ و بوقلمون | پروتئین کم چربی | کاهش LDL و التهاب |
| حبوبات و عدس | فیبر و پروتئین گیاهی | کاهش TMAO و التهاب |
| سبزیجات و میوه‌ها | آنتی‌اکسیدان و پتاسیم | محافظت اندوتلیال |
| توفو و سویا | ایزوفلاون و پروتئین گیاهی | کاهش بار اسیدی و تصلب شرایین |
توصیه‌های عملی
- محدود کردن مصرف گوشت قرمز به ≤۲ وعده در هفته.
- جایگزینی گوشت قرمز با ماهی چرب یا پروتئین گیاهی در وعده‌های غذایی.
- افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه و منابع آنتی‌اکسیدان.
- کاهش مصرف گوشت فرآوری‌شده و غذاهای پرنیترات.
- پایش فشار خون و کلسترول برای پیشگیری از سکته مغزی.
جمع‌بندی
- مصرف گوشت قرمز با افزایش التهاب سیستمیک، تصلب شرایین و ریسک سکته مغزی مرتبط است.
- جایگزینی پروتئین‌های گیاهی و گوشت سفید و ماهی، همراه با رژیم غنی از میوه و سبزیجات، می‌تواند خطر سکته را کاهش دهد.
- استراتژی تغذیه‌ای شخصی، بر اساس وضعیت قلبی، فشار خون و پروفایل التهابی بدن، ضروری است.
منابع
- Micha R, et al. Red and processed meat consumption and risk of stroke. Stroke. 2010;41:2079–2085.
- بررسی ارتباط بین مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده و خطر سکته مغزی در جمعیت‌های بزرگ.
- Bernstein AM, et al. Major dietary protein sources and risk of stroke in women. Circulation. 2012;125:1965–1972.
- تحلیل منابع پروتئینی اصلی و ارتباط آن‌ها با سکته مغزی در زنان.
- Pan A, et al. Red meat consumption and stroke risk in men and women. Stroke. 2012;43:2559–2566.
- مطالعه طولی روی مردان و زنان برای بررسی اثر گوشت قرمز بر سکته مغزی.
- Wang Z, et al. Gut flora metabolism of phosphatidylcholine and cardiovascular risk. Nature. 2011;472:57–63.
- بررسی اثر میکروبیوم روده و تولید TMAO از پروتئین حیوانی بر تصلب شرایین و بیماری‌های قلبی–عروقی.
- He K, et al. Dietary intake of red meat and risk of cardiovascular disease. Circulation. 2010;121:2271–2280.
- ارتباط بین مصرف گوشت قرمز و بیماری‌های قلبی و عروقی، از جمله سکته مغزی.
- USDA FoodData Central. Red meat nutrient composition.
- پایگاه داده ارزش غذایی گوشت قرمز شامل چربی، پروتئین، آهن و کلسترول.
- Li D, et al. Dietary patterns, red meat intake, and stroke risk. Nutrients. 2019;11:1654.
- بررسی الگوهای غذایی و تأثیر مصرف گوشت قرمز بر سکته مغزی با نگاه جامع به رژیم غذایی.
برای مطالعه بیشتر
https://www.linkedin.com/company/Vegland/
https://virgool.io/VegLand
https://huf.ac/
https://www.instagram.com/mehravamag/